Kadın Papa Sekizinci Joan

Katolik Hıristiyanların liderliği/önderliği kabul edilen papalık makamında, bir kadın 2 yıl 5 ay 4 gün süreyle oturdu. 8. Joan adıyla dünyanın en kuvvetli tahtına hükmetti; karşılaştığı zorlukları aşabilmek için erkek kılığına girmişti. John Anglicus adlı kadın, gizli/yasak aşkının kurbanı oldu; tören sırasında ani doğum yapınca sırrı ortaya çıktı.

Katolik dünyasının yasakladığı, tarihinde hiç vuku bulmamış gibi davrandığı ‘Kadın Papa’ olayı, M.S. 855’de patlak verdi. 8. Joan; M.S. 853’de ölen Papa 4. Leo’nun yerine geçti. Papalık tahtında 2 yıl, 5 ay, 4 gündür oturmaktaydı. Aziz Petrus Kilisesi’nın önünde kortejle yürürken aniden doğum sancıları başladı. Erkek çocuk dünyaya getirdi. Törendeki herkes şaşkınlıktan dona kaldı; erkek sandıkları dinî önderleri kadındı; üstüne üstlük bir de erkek çocuk doğurmuştu. - O dönemin Hıristiyan dünyasında kadınların okuma yazma öğrenmesine dahi izin verilmezdi. Birer iyi ev hanımı ve anne olmaları beklenirdi! -

Erkek kılığındaki kadın papanın akıbeti konusunda değişik rivayetler bulunuyor. İlk anlatıma göre, atının kuyruğuna bağladılar;  rezaleti şehirde herkesin görmesini/duymasını sağladılar. Sonra da oğluyla beraber taşlayarak öldürdüler. İkinci rivayette ise, hiç zaman kaybetmediler. Papa’yı şeytan ilan edip, kilisenin önünde taşlayarak katlettiler. Üçüncü ve en zayıf aktarımda ise, Kadın Papa bütün yetkilerinden arındırıldı; taşrada kuş uçmaz kervan geçmez bir köyün kilisesinde görevlendirildi; çocuğunu büyütmesine izin verildi. 

Ama en kuvvetli olasılık, Kadın Papa öldürüldüğü yere gömüldü ve mermer mezarının üzerine açıklayıcı bir plaket konuldu. Yanı başına da bir anne ve kucağında çocuk heykeli dikildi. İsmi de Papalar Listesi’nden silindi.

Yakınlarının ifadesiyle Gilberta veya Jutta, kilise çevrelerine göre Joan ya da Jeanne, Almanya’da yaşayan bir İngiliz misyoner ailesinin üvey kızıydı. Üvey babası bir piskopostu; şiddete maruz kalıyordu ve okuma yazma öğrenmesine izin verilmiyordu. Ama Jeanne bağımsız davranabiliyordu. 12 yaşına gelince kadın elbiselerinden sıkıldı. Erkek giysileri giymeye, karşı cins gibi davranmaya başladı. Dünya erkeklerin etrafında dönüyordu; her şey erkekler içindi. Bir yolunu bulup evden uzaklaştı/kaçtı. Atina’ya gitmeyi başardı. Burada teoloji, felsefe, Latince ve eski Yunanca öğrendi. Günleri okuma, araştırma ve din adamları arasında çevre edinmekle geçti. Tıp da ilgi alanıydı; kaldığı evin sahibi doktordu ve bildiklerini kiracısına aktardı. 

Atinalı Hıristiyanlar arasında sakal bırakmak adetti. Din adamları mutlaka sakallıydı. Buradan ayrılıp Roma’ya yerleşmeye karar verdi. Roma’da sakallar tıraş edilirdi; keşiş kıyafetiyle yollara koyuldu. Roma’da kendini doktor diye tanıttı; ismi John Anglicus idi. Benedictine Manastırı’na gidip geldi. Latince, eski Yunanca, Almanca ve İngilizce biliyordu. Hıristiyanlıkla ilgili bilgileri akademik seviyedeydi. Girişkendi; arkadaş canlısıydı ve hızla yükseldi. İnsan ilişkileri çok sıcaktı/iyiydi; klasik ve kilise müziğinde de yetenekliydi. Roma Katolik Kilisesi’nin merkezi idari birimi Curia’ya sekreter yapıldı. Çok geçmeden kardinalliğe getirildi. Yöneticiliği kusursuzdu; kararları eleştirilmiyordu.

Papa 4. Leo; M.S. 853’de aniden öldü. Yerine seçilecek aday belliydi: Atina’da eğitim görmüş, herkesin sevgilisi John Anglicus… Sekizinci Joan adını aldı ve 2 yıl, 5 ay ve 4 gün boyunca papalık makamında oturdu. İddialara göre, Vatikan’da görevli bir hizmetli veya dönemin Roma İmparatoru’nun oğlundan hamile kaldı. Hamileliğini doğum yapacağı ana kadar sakladı. M.S. 855 yılında Aziz Petrus Kilisesi’nin önünde şansı birden dönüverdi. Aniden başlayan sancılara dayanamadı; biricik oğlunu dünyaya getirdi. Kortejdeki rahip ve kardinaller şaşırdı ve çok sert tepki gösterdi. Joan’ı ve bebeğini hemen orada taşlayarak öldürdüler.

Vatikan; 8. John’un öldürülmesinden sonra adını Papalar Listesi’nden de sildi.

Kadın Papa 8. John’un hikâyesini ilk kez 9. yüzyılın önemli tarihçilerinden Kütüphaneci Anastasius yazdı. 12. asrın önemli kilise tarihçilerinden Gemiorslu Siegebert bilgiyi genişletti. Rahip Jean de Mally’e ait el yazmalarında Kadın Papa’nın varlığına ilişkin notlara rastlandı. Rahip Martin Polanus, Chronicon Pontificum et Imperatum (Papaların ve İmparatorların Tarihi) adlı kitabında olayı ayrıntılarıyla kaydetti. 1375’de basılan, De Claris Mulieribus adlı kitabın yazarı Giovanni Boccaccio, Kadın Papa John Anglicus’a ilk defa kadın ismi verdi.

Katolik Kilisesi, Kadın Papa 8. Joan’un hikâyesini hep reddetti. Protestan Kilisesi’nce uydurulmuş bir efsane iddiasını tekrarladı.

Olayın en önemli delili: La Sedia Gestatoria adlı ünlü porfiri koltuğuydu. Vatikan Müzesi’nde saklanan koltuk koyu kırmızı damarlı mermerdendi. Kadın Papa olayından sonra, makama aday gösterilen din adamı için cinsiyet kontrolü zorunlu hale getirildi. Papa adayı, tuvalet benzeri, ortasında geniş bir delik bulunan sandalyeye oturmak mecburiyetinde bırakıldı. Adayın erkek olup olmadığı aşağıdan elle veya gözle belirlenecekti.

Yönetmen Sönke Wortmann, 2009’da Pope Joan adlı bir film çekti; tarihî olayı beyaz perdeye taşıdı. Gizli sevgilisinden peydahladığı çocuğunu doğurmak zorunda kalan, ilk Kadın Papa 8. Joan’ın taşlanarak öldürülüşünü/dramını yalın dille aktardı. Senaryo; Donna Woolfolk Cross ve Heinrich Hadding’e aitti. Film; Almanya, İngiltere, İspanya ve İtalya ortak yapımıydı. Başrollerde David Wenham, John Goodman, Lain Glen, Johanna Wokalek ve Anatole Taubman oynadı. 

Papa Joan’ın trajik hikâyesini konu alan film, Vatikan’ın tepkisine rağmen büyük ilgi gördü.