Sosyalist Muganniye
Safiye Ayla, tıpkı Zeki Müren gibi her döneminde yeniliklerden yana oldu. Yaşının ilerlemesine bakmaksızın estetik ameliyat oldu, sahnede süper mini etek, kısa pantolon, hattâ mayo giydi.
Kimsesizler yurdunda kaldığında, gün gelecek genç Türkiye’nin ön önemli kadın sesi olacağını bilmiyordu. Nerede doğduğu ve doğum tarihi de net değildi. Resmi kayıtlarda 1905, 1907, hattâ 1917 bile yazıyordu. Annesini ve babasını hiç tanımamıştı. Hem öksüz, hem de yetimdi. 14 yaşına geldiğinde bir milletvekili ailesine evlatlık verildi. Ama, yeni ebeveynlerinin yanında fazla kalamadı. Aile tarafından Öğretmen Okulu’na yatılı yazdırıldı. Mezuniyetinden sonra, İstanbul’da çeşitli okullarda vekil öğretmenlik yaptı. Parklarda, cami avlularında kaldığı oldu. Yokluk içinde doğmuştu, hâlâ da yokluk çekiyordu.
Yurttaki arkadaşları tarafından İstanbul’da bir musiki cemiyetine götürüldü. Sesinin güzelliği hemen fark edildi; cemiyet hocalarınca sıkı eğitime alındı, usul ve makam öğretildi. Çok geçmeden de ünü sesinin önüne geçti. Telaffuzu mükemmeldi, eski dili iyi biliyordu ve tonlaması olağanüstüydü. Nefesi ve kulağı şimdiye kadar görülmemiş seviyedeydi. Sözün özü: Safiye Öğretmen doğuştan muganniye (bayan şarkıcı) idi. Taş plakları evlerdeki gramofonlarda, İstanbul’un dört bir yanındaki koltuk meyhanelerinde dinlenir oldu.
Kendisini Geliştirmeyi Şiar Edindi
Para kazanınca, musiki hocaları tuttu. Ses eğitimi ve musiki kültürünü geliştirmeye önem verdi. Hayatı boyunca da kendisini geliştirmeyi şiar edindi. Bu tavrı, ölümüne kadar sürdü. Parasıyla yatırım yaptı, gayrimenkuller satın aldı. Gazino işletmeciliğini bile denedi.
Beyoğlu’ndaki Mulenruj Gazinosu’nda sahneye çıkınca, İstanbul’un sosyetesini yakından tanıdı ve solcu-sosyalist entelektüeller ile tanışma fırsatı yakaladı. Bir gazetenin 1931’de düzenlediği Türkiye’nin Bülbülleri adlı yarışmada ikincilik kazandı. Şöhreti katlandıkça katlandı. Mustafa Kemal Paşa’nın Çankaya’daki ünlü yemekli toplantılarına da davet olundu. Paşa’nın en sevdiği Rumeli türkülerini ve şarkılarını seslendirdi. - Heyecanını, yaşadıklarını Necati Güngör’in yazdığı Safiye Ayla’nın Anıları adlı kitapta açık seçik anlattı! -
Muhalif Gazeteci - Sosyalist Naci Sadullah
İlk derin aşkı, Atatürk’ün eşi Latife Hanım’ın kuzeni, önemli muhalif gazetecisi, sosyalist Naci Sadullah (Danış) idi. Sadullah, ona yalnızca dünya görüşü kazandırmakla kalmadı, dönemin en ünlü solcu-sosyalistleri ile tanışma ve tartışma imkânı da sağladı. - Hattâ sevgilisini yumruklarıyla savunmaktan çekinmedi, Kemal Tahir ile kıyasıya kavga etti! - Evinin müdavimleri arasında Kemal Tahir, Cevat Şakir Kabaağaçlı, Fikret Âdil, İbrahim Çallı, Yaşar Kemal, Zekeriya-Sabiha Sertel ile tabiî ki Nazım Hikmet vardı.
Üstade, bir ara Nazım’a abayı yakmıştı, ama reddedilmişti. Oysa ünlü şairimizi, yattığı Bursa Mahpushanesi’nde hem defalarca ziyaret etmiş, hem de sandıklar dolusu yiyecek gönderir olmuştu. Tahliyesinde de bir çift yeni iskarpin yollamayı unutmamıştı.
Safiye Ayla’nın böyle hızlı bir şekilde bilinçlenmesi ve sosyal hayatının renklenmesi, polisin de dikkatini çekmişti. Sansaryan Han’a davet edilip, komünistlikle suçlandı ve ifadesine başvuruldu. Ayla, baskılara göğüs germeyi bildi; yıllar geçip de iyice olgunlaşınca, Türkiye İşçi Partisi’ne de destek çıktı. Murat Bardakçı’nın son kitabı Safiye’den öğrendiğimize göre, TİP’e mitinglerinde kullanılmak üzere ses tesisatı hediye etti …
Ümmü Gülsüm’e Denk Sese Sahip
Mısırlı ünlü şarkıcı Ümmü Gülsüm’e denk bir sese sahip olduğu söylendiğinde övünmüştü. 1950’de, Mekke Emiri Şerif Ali Haydar Paşa’nın oğlu, dünyaca bilinen ud ve viyolonsel üstadı Muhiddin Targan ile evlenince, prenses unvanını da kazandı. Üstad Targan, Safiye Ayla’nın umutsuz hayranıydı. Ayla ne zaman şarkı söylemeye başlasa, oturduğu koltuktan düşecek gibi olur, benzi heyecandan bembeyaz kesilirdi. 1967’de ölümüne kadar, Diva Safiye Ayla’nın yanı başından hiç ayrılmadı. Diva’nın hem eşi, hem sazendesi, hem de hocası rolünü üslendi.
Safiye Ayla, tıpkı Zeki Müren gibi her döneminde yeniliklerden yana oldu. Yaşının ilerlemesine bakmaksızın estetik ameliyat oldu, sahnede süper mini etek, kısa pantolon, hattâ mayo giydi. Kalbinin yeni sahiplerini aradı, aramaktan hiç geri durmadı. Gününün gazetelerinin magazin sayfalarını hakkında çıkan haberler doldurdu.
Bütün mal varlığını tanınmış bir vakfa bağışladı. 1998’de vefat edince, vakıf yöneticileri, gayrimenkullerine sahip çıkarken, - iddiaya göre! - yazılı evrakın tamamını çöpe attı. Safiye Ayla ve ailesine ait evrak, sahaflar vasıtasıyla ünlü tarihçimiz Murat Bardakçı’ya - Üstadın ifadesi ile ‘yüksek bir meblağa satıldı’! - iletildi. Ve böylece bir devri aydınlatan, hepimizin şarkılarında bir şeyler bulduğu Safiye Ayla’nın hayatını evlerimize misafir eden kıymetli eser ortaya çıktı …
Ali Hikmet İnce yazdı.
2,014 kez okundu
Ali Hikmet İnce
Benzer Yazılar
Küçük Cezve
Onu ‘Ah Güzel İstanbul’ filminde, ‘Ayşe’ kimliği ile tanıdık. İzmir’den kaçıp İstanbul’a gelen, ‘artist’ olmayı düşleyen toy kızdı. Adeta çaresizliğini haykırdığı, ‘Ben bir küçük cezveyim / Elden ele gezmeyim!’ şarkısıyla da akıllarımızda kalacaktı.
Bayan Yunus Emre
Ayla Algan, Türk tasavvufuna ve mutasavvıflara özel ilgi gösterdi. Felsefesini yürekten benimsediği Yunus Emre’yi tanıtmayı vazife bildi. Pek çok ülkede Yunus şiirlerinden oluşan besteleri okudu. Biricik kızının adını da - ulu ozandan ilhamla! - ‘Sevi’ koydu!
Osmanlı’nın Tek ‘Kadın Padişahı’
Kösem Sultan, Osmanlı Hanedanı’nın tahta çıkan erkek üyelerinin çoğundan daha uzun süre hüküm sürdü. Devleti - tek başına! - 20 yılı aşkın idare etti. Bürokrasideki rakip/karşıt grupları/kanatları ustalıkla dengeledi. Ağzından çıkan her kelime ‘buyruk’/‘kanun’ kabul edildi. ‘Kadife eldiven içindeki çelik ele benzetildi!’
Ondokuz Kardeşini Boğazlatan Padişah
Tarihçi Bostanzâde Yahya, 3. Mehmet’i adeta kutsadı. 19 erkek kardeşine Cennet kapılarını açtığını, kendilerine ‘şehitlik’ payesi verdiğini/sunduğunu ileri sürdü. Şeyhülislam da, boğdurulan şehzadeleri ‘şehit’ ilan etmekten geri kalmadı. ‘Padişah oğulları, - ağabeyleri tarafından! - ‘Cennet Kayığı’na bindirilmişti!’
Rüşvet Kapısı Valide Sultan
Osmanlı hükümdarı 3. Mehmet’in annesi Safiye Sultan, Venedik Senatosu kararı ile ‘resmi kanallardan rüşvet/‘hediye’ alan hanedan mensubuydu. Devlet çarkını ‘sungu’ya bağladı ve kasasını doldurdu. Tarihçiler, Valide Sultan’ın sırtını Venedik Cumhuriyeti’ne dayadığını dahi iddia edecekti!
Yakışıklı Acımasız
Sinema salonunda film seyrederken keşfedildi. Yakışıklı, atletik yapılı, uzun boyluydu. Kâşifini teşhisinde yanıltmadı. Her rolün altından başarı ile kalktı. ‘Döneminin en önemli erkek yüzlerindendi!’
‘Çöpten Çıkan’ Tiyatro Oyunu
Fatma Nudiye Yalçı, erkek egemen dünyada hemcinslerinin sesi/öncüsü olmayı amaçladı. Türkiye’deki pek çok ilkin sahibiydi. Okudu, yazdı, eleştirdi ve en önemlisi de sorguladı. İdeallerinin peşinden yürüdü. Ömrünün beşte birini hapishanelerde geçirdi.
‘Bilinmeyen’ İmamoğlu / 1
Ekrem İmamoğlu, 25 yıl ‘Millî Görüş’ geleneğinden gelen/yetişen kadrolarca yönetilen İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nı - yeniden! - CHP’ye kazandırmayı başardı. AKP, İstanbul’un kaybedilmesini bir türlü kabullenemedi. İmamoğlu kimdi? Elinde ‘sihirli değnek’ mi vardı?
‘Bilinmeyen’ İmamoğlu / 2
Ekrem İmamoğlu, 25 yıl ‘Millî Görüş’ geleneğinden gelen/yetişen kadrolarca yönetilen İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’nı - yeniden! - CHP’ye kazandırmayı başardı. AKP, İstanbul’un kaybedilmesini bir türlü kabullenemedi. İmamoğlu kimdi? Elinde ‘sihirli değnek’ mi vardı?
‘Türk Kasabı’ Kuyucu Paşa / 2
Kuyucu Murat Paşa, hac vazifesini de yerine getirdi. Yemen Beylerbeyi iken, ‘Seyfullah’ - ‘Allah’ın Kılıcı’! - diye bilinen ünlü Arap komutan Hâlid bin Velîd’in palasını bulup satın aldı! Tarihçiler, ‘Giriştiği savaşlarda Velîd’in silahını kullandığını,’ yazacaktı!
33’lük Tespih Gibi Tabanca Çeken Fedai
Yakup Cemil Bey, ‘korku’ kelimesini tanıma(z)dı. Düz mantık yürütürdü. Siyasetin ince oyunlarını, gülümserken ayak kaydıran tuzaklarını bilmezdi. Ölümü göze alır, istenileni/emredileni yapardı. Kontrolü müşküldü. Haksızlık(lar) karşısında susmaz, ya sesini yükseltir ya da - daha çok! - piştovunu konuştururdu.
Libya'da Başbakanlık Yapan İlk Türk
Sadullah Koloğlu; 1948’den sonra Libya’da kurulan hükümetlerde Başbakanlık yapan Türk soyluların ilkiydi. Devlet cihazının oluşturulmasında önemli hizmetleri dokundu. Ahmet Maytik, Muhammet Sakızlı ve Fayiz es Serrac gibi Türkler de aynı makama gelecekti.
Yıldız Kenter: ‘Hayatım Tiyatro…’
Tiyatromuzun temel direklerindendi. Hayatını tiyatroya adadı ve adını en yükseğe yazdırdı. Yıldız Kenter: ‘Tiyatromuzun Divası’ydı…
Bavulda Festivale Giden Film
Umut; 1970 Adana Altın Koza Film Yarışması’nda tam altı ödül birden kazanmıştı.
Adnan Menderes’in Son Yasak Aşkı
Menderes’in bir yanı hep boştu/boş kaldı. Eşi Berin Hanım ve tanıdığı/birlikte olduğu bütün kadınlarda annesini aradı; daha doğrusu anne sıcaklığını/şefkatini bulmaya çalıştı. Arayış serüveninde toplumun değer yargılarını pek dikkate almadı; anı dolu dolu yaşadı… Hep kalbinin sesine uydu; kadınların peşinden gitti, koştu…
Dünyaya Doyamayan 160’lık Delikanlı / 1
Bitlisli Zaro Ağa, ömrünün tamamına yakınını İstanbul’da geçirdi. Güçlü kuvvetli, tuttuğunu koparan adamdı. Ölünceye kadar sigara içmeyi sürdürdü. ‘Dünyanın En Uzun Yaşayan Adamı’ diye ünlendi. Otopsisinde 3 böbrekli olduğu ortaya çıktı.
Dünyaya Doyamayan 160’lık Delikanlı / 2
Zaro Ağa, 130 yaşından sonra çok ünlendi fakat para kazamadı. Dünyayı dolaştı. Popüler isimlerle tanıştı, fotoğraf çektirdi. Reklam kampanyalarında etkin rol aldı. Kartpostalları/foto kartları yüz binlerce satıldı. Kısacası Ağa, ülkemizin ilk ‘uluslar arası medya ikonu’ydu!
Yeşilçam’ın Küçük Dev Adamı
Hayri Caner, Yeşilçam’ın çok yönlü emekçisiydi. Yazdı, yönetti, rol aldı, kritize etti. Beyaz perdenin her veçhesini derinlemesine tanıdı. Babıâli’de de nefes aldı, ekmek parasını kazandı. Annesinin yardımı, manevi desteği ile hayata tutunmaya çalıştı. Sonrasında hep yokluk, çaresizlik, ümitsizlik ve yılgınlık içinde yaşadı.
Hitler’in Karısı da Yahudi Çıktı
Tarihe ‘Yahudi soykırımını yap(tır)an lider’ suçlamasıyla geçen, Alman Nazi Partisi’nin değişmeyen Führer’i Adolf Hitler’in son büyük aşkı, nikâhlı karısı Eva Braun Aşkenaz Yahudisi çıktı.
33’lük Tespih Gibi Tabanca Çeken Fedai
Yakup Cemil Bey, ‘korku’ kelimesini tanıma(z)dı. Düz mantık yürütürdü. Siyasetin ince oyunlarını, gülümserken ayak kaydıran tuzaklarını bilmezdi. Ölümü göze alır, istenileni/emredileni yapardı. Kontrolü müşküldü. Haksızlık(lar) karşısında susmaz, ya sesini yükseltir ya da - daha çok! - piştovunu konuştururdu.Diğer Türk Tarihi Yazıları
İki İngiliz Aşçıya Teslim Edilen Kudüs
401 yıl yönettiğimiz Kudüs’ü tek mermi atmadan, daha da kötüsü İngilizlerle göğüs göğüse çarpışmadan teslim etmiştik. Kim(ler)e mi? İngiliz Ordusu’nda görevli iki askerî aşçıya…
İstanbul’dan Ölüme Gönderilen 80 Bin Sokak Köpeği
İstanbul’un tarihinde 3 defa ciddi boyutlarda sokak köpeği katliamı yaşandı. 1910’daki ilk teşebbüste 80 bin köpek toplandı ve aç bırakılıp ölüme terk edildi. 1912’deki 2. girişimde 30 bin, 1980 sonrasındaki 3. itlafta da 83 bin hayvanın canına kıyıldı.
‘Çöpten Çıkan’ Tiyatro Oyunu
Fatma Nudiye Yalçı, erkek egemen dünyada hemcinslerinin sesi/öncüsü olmayı amaçladı. Türkiye’deki pek çok ilkin sahibiydi. Okudu, yazdı, eleştirdi ve en önemlisi de sorguladı. İdeallerinin peşinden yürüdü. Ömrünün beşte birini hapishanelerde geçirdi.
Dünyaya Doyamayan 160’lık Delikanlı / 2
Zaro Ağa, 130 yaşından sonra çok ünlendi fakat para kazamadı. Dünyayı dolaştı. Popüler isimlerle tanıştı, fotoğraf çektirdi. Reklam kampanyalarında etkin rol aldı. Kartpostalları/foto kartları yüz binlerce satıldı. Kısacası Ağa, ülkemizin ilk ‘uluslar arası medya ikonu’ydu!
Dünyaya Doyamayan 160’lık Delikanlı / 1
Bitlisli Zaro Ağa, ömrünün tamamına yakınını İstanbul’da geçirdi. Güçlü kuvvetli, tuttuğunu koparan adamdı. Ölünceye kadar sigara içmeyi sürdürdü. ‘Dünyanın En Uzun Yaşayan Adamı’ diye ünlendi. Otopsisinde 3 böbrekli olduğu ortaya çıktı.
Tahta Çıkınca ‘Sünnet Olan’ Padişah
I. Ahmet, 14 yaşında tahta oturdu. 14. Osmanlı padişahıydı. 14’ünde sünnet edildi. Saltanatı 14 yıl sürdü. Bazı müverrihlere göre 14 oğul babasıydı. İnşa ettirdiği caminin ‘Ahmediye Camii’nin - Sultan Ahmet Camii! - ilk tasarımında 14 şerefesi olduğu yazılacaktı. Sultan Ahmed-i Evvel’in hayatı ilgi çekici olaylar ve tezatlarla doluydu.
